(Vụ kiện đòi lại sân trượt patin Mây Hồng ở thành phố Biên Hòa)

Các nguyên đơn khởi kện đòi nhà, đất do ông Nguyễn Thanh và ông Nguyễn Tiếp đang quản lý, sử dụng vì cho rằng nguồn gốc đất có tranh chấp là của cụ Nguyễn Thị Chất (mẹ của các nguyên đơn) mua vào năm 1971, sau đó xây dựng thành sân trượt patin lấy tên Mây Hồng và làm một căn nhà bằng vật liệu nhẹ trên diện tích đất nêu trên. Cụ Chất đã khởi kiện từ 20/12/1994. Ngày 25/8/2004, cụ Chất chết, các con của cụ Chất (đều ủy quyền cho ông Nguyễn Đức Trinh) tiếp tục là nguyên đơn kiện đòi lại tài sản.

Ông Thanh và ông Tiếp trình bày: Nhà và sân patin được UBND phường giao cho hợp tác xã dệt Tân Phú từ năm 1984. Năm 1991, HTX dệt Tân Phú giải thể nên HTX (có 20 xã viên bao gồm cả ông Thanh và ông Tiếp) đã thống nhất bán cơ sở trên cho ông Thanh và ông Tiếp với giá 24 lượng vàng. Vì vậy, ông Thanh và ông Tiếp không đồng ý trả lại nhà, đất theo yêu cầu của các nguyên đơn.

Tại Quyết định số 12/2005/QĐ-ĐC ngày 12/8/2005, TAND tỉnh Đồng Nai đã đình chỉ việc giải quyết vụ án. Quyết định nêu trên đã bị kháng nghị giám đốc thẩm và Quyết định giám đốc thẩm đã giao cho TAND tỉnh Đồng Nại xét xử sơ thẩm lại.

Tại Quyết định số 07/2010/QĐST-DS ngày 23/9/2010, TAND tỉnh Đồng Nai lại đình chỉ giải quyết vụ án với lý do nguyên đơn không cung cấp được địa chỉ của những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan là thành viên của HTX dệt Tân Phú. Ông Trinh kháng cáo. Tại Quyết định số 28/2011/QDDS-PT, Tòa phúc thẩm TAND tối cao tại thành phố Hồ Chí Minh đã giữ nguyên quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án của TAND tỉnh Đồng Nai. Quyết định phúc thẩm đã bị Chánh án TAND tối cao kháng nghị giám đốc thẩm.

Tại phiên họp ngày 12/11/2013, Hội đồng Thẩm phán TAND tối cao đã quyết định hủy Quyết định đình chỉ việc giải quyết vụ án phúc thẩm và Quyết định sơ thẩm; giao cho TAND tỉnh Đồng Nai xét xử sơ thẩm lại. Quyết định giám đốc thẩm của Hội đồng Thẩm phán có một số vấn đề pháp lý quan trọng sau:

Quyết định giám đốc thẩm xác định: Nghĩa vụ cung cấp địa chỉ của 18 thành viên HTX dệt Tân Phú là của ông Thanh, ông Tiếp chứ không phải của ông Trinh và các đồng nguyên đơn; nếu không cung cấp được địa chỉ thì tách quan hệ mua bán nhà giải quyết riêng ở vụ án khác.

Các nguyên đơn chỉ khởi kiện đòi lại tài sản (nhà, sân pa tin và đất khuôn viên theo nhà). Quan hệ tranh chấp đòi lại tài sản chỉ có các chủ thể tham gia là bên chủ sở hữu (hoặc chủ sử dụng) với bên đang chiếm hữu tài sản. Quyền đòi lại tài sản của các nguyên đơn dựa trên cơ sở pháp lý quyền của chủ sở hữu (hoặc chủ sử dụng) được quyền đòi lại tài sản của họ bị chiếm hữu không theo ý chí của họ. Nếu xác định đúng là tài sản của nguyên đơn và không thuộc những trường hợp bị hạn chế quyền đòi lại (Điều 247, Điều 257, Điều 258 Bộ luật Dân sự) thì những người đang quản lý tài sản  phải trả lại tài sản cho chủ sở hữu bất kể lý do mà họ chiếm hữu là lý do gì. Do đó, ông Thanh và ông Tiếp nêu ra sự kiện đã mua nhà, sân patin của HTX Tân Phú nhưng nếu ông Thanh và ông Tiếp không yêu cầu giải quyết về quan hệ mua bán này thì Tòa án không được quyền giải quyết. Việc không giải quyết quan hệ mua bán giữa HTX Tân Phú với ông Thanh, ông Tiếp không cản trở Tòa án giải quyết quan hệ tranh chấp đòi lại tài sản  giữa nguyên đơn với ông Thanh, ông Tiếp. Nói cách khác là Tòa án vẫn quyết định chấp nhận việc đòi nhà của nguyên đơn, buộc ông Thanh , ông Tiếp trả lại tài sản cho nguyên đơn trong khi chưa giải quyết quan hệ mua bán giữa HTX với ông Thanh, ông Tiếp (quan hệ mua bán có thể giải quyết bằng vụ án riêng).

Nếu ông Thanh, ông Tiếp yêu cầu giải quyết quan hệ mua bán trong cùng vụ án đòi lại tài sản thì ông Thanh, ông Tiếp có nghĩa vụ cung cấp địa chỉ của những người có quyền lơi, nghiã vụ liên quan (nghĩa vụ của ông Thanh, ông Tiếp như nghĩa vụ của nguyên đơn trong vụ án tranh chấp về hợp đồng mua bán nhà).

Vấn đề pháp lý có thể rút ra là:

1.Đương sự nào yêu cầu giải quyết quan hệ tranh chấp nào thì có nghĩa vụ cung cấp địa chỉ của những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến quan hệ tranh chấp đó. Phải xem xét nghĩa vụ cung cấp địa chỉ theo từng quan hệ tranh chấp chứ không phải chỉ có nguyên đơn có nghĩa vụ cung cấp địa chỉ của tất cả những người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan đến các quan hệ tranh chấp mà các đương sự nêu ra trong vụ án.

2.Quan hệ có thể tách ra giải quyết riêng là trường hợp chưa giải quyết quan hệ tranh chấp ấy vẫn giải quyết được các quan hệ tranh chấp khác (các quan hệ còn lại trong vụ án).